برج‌سازی نفس کلانشهرها را بند آورد
وحید عامری
مهر ۲۹, ۱۴۰۴
206
۰۶:۰۰ – ۲۹ مهر ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان؛محبوبه کباری – نزدیک شدن به زمستان، آلودگی هوا در کلانشهرها افزایش یافته است. بسیاری از کارشناسان علت اصلی را نه خودروهای آلاینده، بلکه توسعه برج‌سازی و بلندمرتبه‌سازی می‌دانند که مانع تبادل هوا شده و آلودگی را تشدید کرده است. منشأ بحران در مصوبات و سیاست‌های شورای عالی شهرسازی است که با هدف مهار توسعه افقی و پیشبرد تراکم‌سازی عمودی تصویب شده‌اند. این تصمیمات که به نام «صیانت از زمین» گرفته شده‌اند، جریان باد را متوقف کرده و زندگی را ناسالم کرده‌اند.
شاخص آلاینده آلودگی هوا از۱۸۰ واحد عبور کرد
با شروع فصل سرما، تعطیلی مدارس و ادارات آغاز شده است. مشهد اولین شهری بود که امسال تعطیل شد (به‌عنوان دومین کلان‌شهر کشور)، زیرا شاخص‌های آلاینده آن گاهی از مرز ۱۸۰ واحد عبور می‌کند. این چرخه تکرارشونده شامل تعطیلی، زیان اقتصادی، فشار بر سلامت و افت بهره‌وری آموزشی است.
طرح‌های جامع به «اسناد خفگی کلانشهرها» تبدیل شده‌اند و شورای عالی شهرسازی در دو دهه اخیر از جایگاه ناظر قانون به عامل مستقیم بحران کالبدی و زیست‌محیطی تبدیل شده است. ممنوعیت گسترش محدوده شهری و تأیید تراکم‌های بالاتر از توان زیستی، شهرداری‌ها را به سمت «تراکم‌فروشی» سوق داده است. به‌عنوان مثال، فقط در مشهد در سال ۱۴۰۳ بیش از ۸۲۰ مجوز تراکم جدید صادر شد، بدون افزایش محدوده شهری، که معادل «فروش هوای شهر» است.
طرح جامع سوم مشهد (مصوب ۱۳۹۵ با تأیید شورای عالی شهرسازی)، تراکم جمعیت ۱۴۶ نفر در هر هکتار را برای افق ۱۴۱۲ مجاز دانسته که بالاتر از مرز بحران است. این طرح هیچ توسعه افقی را مجاز نمی‌داند اما اجازه ساخت برج در معابر ۸ متری را داده است. مصوبات شورای عالی شهرسازی در طرح‌های جامع مشهد، تهران و کرج، ساخت‌وسازهای عمودی را تشویق کرده‌اند، حتی در بافت‌های فرسوده فاقد زیرساخت تهویه و حمل‌ونقل.
یک درصد از خاک ایران ساخت وساز شده است
فرشید ایلاتی، کارشناس سیاست‌گذاری مسکن، توسعه افقی شهرها را یک ضرورت دانست. او تأکید کرد که در متراکم‌سازی اصول شهرسازی رعایت نشده و همزمان فشرده‌سازی و متراکم‌سازی رخ داده است (اختلاف در فواصل ساختمان‌ها، معابر و سرانه‌ها).
ایلاتی اشاره کرد که ایران بزرگ است و تنها یک درصد از خاک ایران ساخت‌وساز شده است؛ می‌توان با گسترش شهرها و ساخت‌وساز در پیرامون آن‌ها، مشکل مسکن را حل کرد و خانه ویلایی حق مردم است.
۵۰۰ میلیارد تومان زیان اقتصادی ناشی از آلودگی هوا
هر روز تعطیلی ناشی از آلودگی در کلانشهرها بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان زیان اقتصادی دارد. فعالان صنعتی گزارش دادند که هزینه تولید و سوخت در هر موج آلودگی تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد.
مسئولیت شهرداری تهران و کمیسیون ماده ۵
احمد نیکخواه، معاون وزیر راه و شهرسازی، در خصوص ۱۲ سال اخیر گفت که بیش از ۴۰۰ مورد ساختمان بلندمرتبه ۱۲ طبقه و بیشتر در تهران ساخته شده که همگی بدون ضوابط مصوب و بر اساس مصوبات موردی بوده‌اند و چالش‌هایی در ترافیک، تهویه، جمعیت‌پذیری و زلزله‌خیزی ایجاد کرده‌اند. حدود ۲۷۰ ساختمان بلندمرتبه تهران در معابر با عرض ۱۲ متر و کمتر و حدود ۲۹۰ مورد در مجاورت معابر ۱۲ تا ۲۰ متری ساخته شده‌اند (رعایت نشدن کف استاندارد دسترسی به معبر مناسب). نیکخواه تأکید کرد که شهرداری تهران به عنوان دبیرخانه و رئیس کمیسیون ماده ۵ (دبیرخانه در شهرداری مستقر و رئیس آن شهردار تهران است) مسئولیت مستقیم دارد و می‌توانست پرونده‌های مغایر با طرح جامع را حذف کند؛ بنابراین مسئولیت شهرداری تهران قابل قیاس با سایر اعضا نیست. وی اظهار داشت این وضعیت نشان می‌دهد جای پرسش‌کننده و سوال شونده عوض شده است.
بحران آلودگی امسال ناشی از تصمیمات شورای عالی شهرسازی است که با هدف صیانت از زمین، آسمان شهرها را آلوده کرده‌اند. اگر نگاه شورای عالی شهرسازی اصلاح نشود و بر سیاست‌های محدودساز و تراکم‌محور پافشاری شود، هر زمستان آینده فصل تعطیلی اقتصاد و آموزش کشور خواهد بود.
