بازار سرمایه در انتظار تغییر؛ آیا زمان اصلاح دامنه نوسان فرا رسیده است؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ کیمیا قلی‌پور – ۲۱ مهر سال گذشته بود که سازمان بورس در جلسه‌ای پس از بحث و بررسی در خصوص شرایط بازار‌ها و تحلیل ریسک‌های موجود، مقرر کرد دامنه نوسان همه نماد‌های سهام، حق تقدم سهام، صندوق‌های سهامی و مختلط قابل معامله در بازار‌های بورس و فرابورس مثبت و منفی ۳ درصد باشد.

 از آن زمان تاکنون این محدودیت دامنه نوسان ادامه دارد و باتوجه به شرایط فعلی بازار نظراتی مختلفی در این خصوص مطرح است باشگاه خبرنگاران جوان هم بر این اساس به سراغ چند تن از کارشناسان بازار سهام رفت تا نظر آنها را در خصوص بحث محدودیت دامنه نوسان جویا شود.

در همین راستا مصطفی صفاری کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: محدود کردن دامنه نوسان، یکی از سیاست‌های کنترل هیجانات در زمانی است که شرایط بازار مساعد نیست و ریسک‌های سیستماتیک زیادی حوالی بازار وجود دارد.

در ادامه این کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: تصمیم محدود کردن دامنه نوسان در زمانی که اعلام شد باتوجه شرایط اقدامی مناسب و به جا بود، اما متاسفانه تاکنون هم شاهد تداوم این محدودیت هستیم در حالی که بسیاری از شرایط به حالت عادی بازگشته است و اکنون با توجه به تحولات اخیر و اقبال بیشتر به بازار شاهد پدیده صف‌های سنگین در بازار هستیم بر این اساس باتوجه به شرایط بازار به نظر زمان آن رسیده که دامنه نوسان به شرایط عادی خود بازگردد تا شاهد پویا‌تر شدن بازار سرمایه باشیم.

در ادامه دیگر کارشناس بازار سرمایه زهرا عرب کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: بازار سرمایه ایران، برخلاف برخی تصورات، پدیده‌ای بومی نیست و بر اساس ساختار‌های جهانی شکل گرفته است. تحلیلگران بر این باورند که برای درک بهتر تحولات این بازار، لازم است که نگاهی تطبیقی به تحولات بین‌المللی داشته باشیم.

او افزود: تجربه کشور‌های مختلف نشان می‌دهد که محدودسازی یا دست‌کاری دامنه نوسان نه‌تنها راه‌حل پایداری برای کنترل رفتار بازار نیست، بلکه در بسیاری از موارد به عاملی اختلال‌زا تبدیل می‌شود. ریزش‌های اخیر بازار به عوامل کلان نظیر سیاست‌های نادرست پولی، اقتصادی و ریسک‌های سیاسی مرتبط است و کاهش یا محدودسازی دامنه نوسان تأثیر معناداری بر جلوگیری از ریزش ندارد. بازار در هر شرایطی، اگر قرار به افت داشته باشد، مسیر خود را پیدا می‌کند.

تبعات منفی محدودیت‌های دامنه نوسان

این کارشناس بازار سرمایه به تبعات منفی محدودیت‌های دامنه نوسان اشاره کرده و دو نکته مهم را مطرح می‌کنند: اول، فرسایشی شدن اصلاح بازار که باعث دلسردی سرمایه‌گذاران و خروج نقدینگی می‌شود. دوم، ایجاد رانت اطلاعاتی برای افرادی که به اخبار زودهنگام دسترسی دارند و می‌توانند با نوسان محدود، بدون ضرر جدی از بازار خارج یا وارد شوند.

او گفت: در بازار‌های جهانی، چنین محدودیت‌هایی به‌طور مداوم وجود ندارد و تنها در شرایط خاص اضطراری نظیر تنش‌های نظامی برای یک یا دو روز اعمال می‌شود؛ به‌طور کلی، ادامه سیاست‌های محدودکننده نه‌تنها به اصلاح ساختار بازار کمک نمی‌کند، بلکه به نقدشوندگی، اعتماد و کارایی بازار لطمه می‌زند. به اعتقاد کارشناسان، اگر اصلاحی قرار است صورت گیرد، باید از مسیر سیاست‌های کلان اقتصادی و اعتمادسازی باشد، نه با بستن مسیر‌های طبیعی عرضه و تقاضا.

در ادامه محمد غفوری دیگر کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: اشکالات موجود در حجم مبنا و روند‌های آن، به‌ویژه در شرایط فعلی، نیازمند توجه ویژه است.

این کارشناس با بیان اینکه هرگونه دستکاری که موجب ایجاد شرایط مثبت یا منفی در بازار شود، می‌تواند به‌عنوان دستکاری در بازار تلقی شود، افزود: روند فعلی بازار و نوسانات آن می‌تواند برای سرمایه‌گذاران جذاب باشد. اما اصلاح حجم مبنا را بسیار مهم‌تر از اصلاح دامنه نوسان می‌بینم. 

وی همچنین تأکید کرد که انتقادات فعالان بازار نسبت به قیمت‌گذاری شاخص کل نشان‌دهنده نیاز به اصلاحات اساسی در این زمینه است و بر این باور است که باید به جای تغییر دامنه نوسان، به مشکلات ساختاری بازار توجه بیشتری شود.

تغییر مداوم دامنه نوسان مطلوب نیست

محمد امین صلواتیان کارشناس اقتصادی نیز به تازگی در رسانه ملی گفت: تغییر مداوم دامنه نوسان مطلوب نیست، اما نباید شرکت‌ها همگن باشند. شرکت‌های کوچک و بزرگ همه دامنه نوسان یکسان دارند. وقتی دامنه نوسان محدود می‌شود، نقدشوندگی محدود می‌شود.

همچنین دیگر کارشناس بازار سرمایه سیاوش وکیلی افزود: دستکاری ریز ساختار‌های بازار، اقدام مناسبی نیست. ما تابلو‌های بورس داریم و می‌تواند دامنه نوسان در تابلو‌ها متفاوت باشد، اما سرمایه‌گذاری غیرمستقیم با تغییر دامنه نوسان منافات دارد.

شرایط محدودیت دامنه نوسان و حرکت به سمت پویا شدن آن که قادر معصومی مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهاد هم در خصوص آن اظهار کرده بود: موضوع دامنه نوسان و همچنین بازنگری در ریزساختار‌های بازار سرمایه، از جمله موضوعاتی بود که در سال ۱۴۰۳ مطرح و جلسات متعددی در این خصوص با ارکان بازار سرمایه برگزار شد.

وی افزود: متعاقب آن موضوعاتی مانند نحوه محاسبه شاخص کل و حجم مبنا مورد بررسی قرار گرفت و جمع‌بندی کلی در نهایت به این سمت پیش رفت که بهتر است همه موارد اصلاحی به صورت یک مجموعه اصلاحات کلی و اساسی اعمال شود.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، درباره امکان تغییر دامنه نوسان فعلی به دامنه نوسان پویا، توضیح داد: برای تحقق دامنه نوسان پویا، باید امکانات و زیرساخت‌ها بررسی و فراهم شود.

وی توضیح داد: به‌طور مثال باید بررسی شود که آیا شرکت مدیریت فناوری و سایر ارکانی که زیرساخت‌های فنی بازار سرمایه را فراهم می‌کنند، می‌توانند در این زمینه کمک کنند و باید بررسی شود که آیا ظرفیت اجرای طرح دامنه نوسان پویا وجود دارد یا خیر؟

شرط اجرای طرح دامنه نوسان پویا

معصومی ادامه‌داد: اگر این زیرساخت‌ها وجود داشته باشد، می‌توانیم به سمت اصلاح ریز ساختار‌ها و دامنه نوسان حرکت کنیم؛ اما اگر ظرفیت مناسب برای آن وجود نداشته باشد، در ابتدا باید به سمت ایجاد بستر و ظرفیت لازم برای انجام این کار حرکت کنیم تا متعاقب آن بتوانیم دامنه نوسان پویا را محقق سازیم.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار اضافه‌کرد: در سال ۱۴۰۴ یکی از برنامه‌های مهم سازمان بورس بررسی امکان تنظیم دامنه نوسان به صورت دامنه نوسان پویا است. این موضوع باید در دستور کار سایر ارکان مربوط قرار گیرد.