رفع ممنوعیت پروازی هواپیماهای MD همچنان چشم انتظار رایزنی سازمان هواپیمایی

 در حالی که بخش قابل‌توجهی از ناوگان هوایی کشور را هواپیماهای بوئینگ MD تشکیل می‌دهد، عراق در آستانه مراسم اربعین امسال، ورود این نوع هواپیماها را به آسمان خود ممنوع کرده است.

با وجود ممنوعیت پرواز هواپیماهای MD بر فرار آسمان عراق، این نوع بوئینگ‌ها همچنان در برخی کشورها از جمله اتحادیه اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرند و پروازهای این نوع هواپیما از ایران به مقاصدی مانند مسقط، دبی و قطر بدون مشکل انجام می‌شود.

بر پایه آمار موجود در مراسم اربعین سال گذشته، حدود ۴۰ درصد پروازهای ایران توسط هواپیماهای MD انجام شده بود. با این حال، به دلیل عدم انجام رایزنی‌های به‌موقع از سوی مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری، امسال امکان ارائه خدمات این هواپیماها در عراق فراهم نخواهد بود.

در نتیجه، بخش زیادی از پروازهای اربعین امسال به شرکت‌های هواپیمایی عراقی واگذار خواهد شد که این موضوع می‌تواند خساراتی برای صنعت هوانوردی کشور به‌همراه داشته باشد.

تکرار سناریوی ممنوعیت توپولوف برای MD؟

ممنوعیت پرواز هواپیماهای MD به عراق، زنگ خطری برای صنعت هوایی کشور محسوب می‌شود؛ وضعیتی مشابه با دهه ۷۰ که در آن پرواز هواپیماهای توپولوف ممنوع شد، بدون آنکه جایگزینی برای آن در نظر گرفته شده باشد؛ رخدادی که باعث زمین‌گیر شدن بخشی از صنعت هوایی کشور شد.

در همین رابطه، صانعی، معاون هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است که رایزنی با طرف عراقی برای رفع ممنوعیت پرواز هواپیماهای MD در مراسم اربعین ۱۴۰۴ به مقصد فرودگاه نجف همچنان ادامه دارد.

با این حال، با توجه به زمان اندک باقی‌مانده تا ایام اربعین، بعید به نظر می‌رسد این مذاکرات به نتیجه مطلوب برسد. باید توجه داشت که رایزنی‌ها می‌بایست به‌موقع و با جدیت انجام می‌گرفت؛ اهمالی که اکنون می‌تواند زیان‌ دیگری را متوجه صنعت هوایی کشور کند.

پروازهای حج هم وابسته به ایرلاین‌های خارجی

در مراسم حج نیز، بخش زیادی از پروازها به مقصد عربستان، به دلیل کمبود هواپیماهای مناسب، توسط شرکت‌های هواپیمایی سعودی انجام می‌شود. این در حالی است که سازمان‌هایی مانند سازمان حج و زیارت، با توجه به منابع و بودجه‌های در اختیار، می‌توانند با خرید هواپیماهای مناسب و واگذاری آن‌ها به شرکت‌های داخلی، از خروج ارز و حذف ایرلاین‌های ایرانی در مسیرهای بین‌المللی جلوگیری کنند. 

یکی از چالش‌های مهم پیش‌روی صنعت هوایی کشور، بلاتکلیفی در روند خصوصی‌سازی است. اگرچه بخشی از شرکت‌های هواپیمایی، دولتی یا نیمه‌دولتی هستند و برنامه‌هایی برای خصوصی‌سازی آن‌ها مطرح بوده، اما به‌دلیل برخی مشکلات، این روند در سال های گذشته متوقف شده و تاکنون تعیین تکلیف نشده است.

در نتیجه، شرکت‌هایی که در مسیر خصوصی‌سازی قرار گرفته‌اند، عملاً از توسعه و نوسازی ناوگان خود بازمانده‌اند. به‌عنوان نمونه، شرکت کیش‌ایر با وجود برخورداری از منابع لازم برای واردات هواپیماهای جدید، به دلیل همین بلاتکلیفی، اجازه توسعه ناوگان را پیدا نکرده است.

در حالی که ناوگان این شرکت در سال ۱۴۰۰ تنها یک فروند هواپیمای عملیاتی کاهش یافته بود، اما با تدابیر اندیشیده شده در فرآیند تغییر روند مدیریتی، امروز تعداد ناوگان عملیاتی به ۹ فروند افزایش یافته است که این مطلب در خطوط‌هوایی خصوصی ایران ایر تور هم صدق می‌کند.

این مطلب بیانگر این است که نحوه مدیریت منابع مستقل از دولتی بودن یا خصوصی بودن خطوط هوایی است و به طور مستقیم با شیوه سیاست‌گذاری آنها در ارتباط است. 

در گذشته، خصوصی‌سازی‌های غیرواقعی در برخی صنایع کشور نه‌تنها موجب توسعه و ارتقاء نشده‌اند، بلکه در برخی موارد تا مرز تعطیلی و تعدیل گسترده نیرو نیز پیش رفته‌اند.

برخی از خصوصی سازی ها انجام شده در کشور، حتی با انتقاد رهبر معظم انقلاب نیز مواجه شده است و نتوانستند اهداف پیش‌بینی‌شده اصل ۴۴ قانون اساسی را محقق کنند.

گرانی بلیت برخی از مسیرها به خاطر نبود رقابت

از سوی دیگر، ورود هواپیماهای پهن‌پیکر جدید به ناوگان کشور می‌تواند علاوه بر ارتقای خدمات هوایی، مسیرهایی همچون چین را پوشش دهد و با افزایش ظرفیت، باعث تعدیل قیمت بلیت شود. کمبود چنین هواپیماهایی، قیمت بلیت پروازهای دوربرد را بالا برده، در حالی که با واردات هدفمند، این نرخ‌ها تا یک‌سوم قابل کاهش هستند.

در کنار این چالش‌ها، رقابت‌های ناسالم میان برخی شرکت‌های هواپیمایی نیز بی‌تأثیر نبوده است؛ به‌طوری‌که با ایجاد موانع، در مسیر توسعه دیگر ایرلاین‌ها اخلال ایجاد شده است. 

خصوصی‌سازی در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، ضرورتی انکارناپذیر است، اما اجرای نادرست آن می‌تواند به بحران در تولید، خدمات و اشتغال منجر شود.

خصوصی‌سازی واقعی، منطقی و منطبق با منافع ملی، آن‌گونه که مقام معظم رهبری تأکید کرده‌اند، می‌تواند موتور محرکه‌ای برای رشد صنعت هوایی باشد. در مقابل، خصوصی‌سازی‌های صوری و ناکارآمد، تنها قفلی بر پای صنایع کشور می‌زنند و آن‌ها را با موانع جدی مواجه می‌کنند.

این روند نیازمند ورود دستگاه‌های نظارتی و برخورد قاطع با متخلفان است تا مسیر برای رشد و توسعه واقعی صنعت هوانوردی کشور هموار شود.

ضرورت حمایت ویژه از صنعت هوانوردی در مناطق آزاد

اهمیت توسعه صنعت هوایی برای مناطق آزاد دوچندان است. بیشتر مناطق آزاد بدون حمل‌ونقل هوایی و دسترسی هوایی مناسب، کارایی چندانی نخواهند داشت. به همین دلیل در مناطقی مانند کیش و قشم، ایرلاین‌های اختصاصی راه‌اندازی شده‌اند تا نیازهای تجاری و روزمره ساکنان این مناطق را پاسخ دهند.