توسعه سامانه‌های نوین آبیاری راه حلی برای افزایش ۳۰ درصدی بهره وری آب
وحید عامری
شهریور ۳۱, ۱۴۰۴
006
۰۸:۳۸ – ۳۱ شهريور ۱۴۰۴
باشگاه خبرنگاران جوان؛ آزاده محبی – با توجه به قرار گرفتن ایران روی کمربندی خشک و نیمه خشک و موضوع تغییر اقلیم و کاهش چشمگیر بارش طی ۳۰ سال اخیر، بهره برداری بی رویه و غیرمجاز از آب های زیرزمینی و چاه های کشاورزی کار را به جایی رسانده که کمبود آب را به یک بحران جدی در بخش کشاورزی تبدیل کرده است، بنابراین اجرای سامانه های نوین به منظور افزایش عملکرد و کاهش استفاده از منابع آبی امری ضروری است.
با توجه به نقش مهم توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در مدیریت آب مصرفی بخش کشاورزی، دولت بسته‌های مالی و تسهیلات حمایتی متنوعی برای اجرای این سامانه ها ارائه می‌دهد تا کشاورزان بتوانند با بار مالی کمتری اراضی زراعی و باغی خود را به این روش‌ها مجهز کنند. اما با وجود پرداخت ۸۵ درصد هزینه های تجهیز اراضی به سامانه های نوین آبیاری در قالب کمک بلاعوض، افزایش هزینه ها طی سال های اخیر موجب شده تا کشاورز توان ۱۵ درصد آورده را نداشته باشد که در این خصوص باید تمهیداتی اتخاذ شود چراکه در شرایط کنونی بهره وری مصرف آب امری ضروری است.
آمارها حاکی از آن است که ۸۰ تا ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود که در پی تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها، اجرای سامانه های نوین آبیاری تا حدی می تواند بر کاهش مصرف و ارتقای راندمان و بهره وری اثر گذار باشد و از طرفی تا پایان برنامه هفتم میزان مصرف آب بخش کشاورزی باید به ۶۵ میلیارد متر مکعب کاهش یابد که این امر با توسعه سامانه های نوین آبیاری دست یافتنی است.
در همین راستا غلامرضا نوری قزلجه وزیر جهاد کشاورزی با رد برخی آمارهای رایج درباره سهم بخش کشاورزی از منابع آبی کشور گفت: مصرف ۸۰ تا ۹۰ درصد منابع آبی در کشاورزی با واقعیت تطابق ندارد و با توسعه صنعت، افزایش جمعیت و گسترش مصارف شرب و صنعتی، سهم کشاورزی بسیار کمتر شده است.
به گفته نوری قزلجه، بر اساس قانون، وزارت نیرو باید سالانه حدود ۷۷ میلیارد مترمکعب آب در اختیار بخش کشاورزی قرار دهد، در حالیکه این عدد امسال حتی به ۴۲ تا ۴۳ میلیارد مترمکعب نیز نرسیده است. همچنین در بسیاری از مناطق کشور امسال با کم‌آبی و کاهش حدود ۶۰ درصدی در آبیاری مواجه بودیم که یکی از دلایل اصلی کاهش تولید گندم همین مسئله بوده است.
وزیر جهاد کشاورزی گفت: میزان واقعی آب مصرف‌شده در بخش کشاورزی طی سال جاری حدود ۴۵ میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود که به مراتب کمتر از ارقام بالای ۸۰ یا ۹۰ درصدی مطرح‌شده در برخی محاسبات است.
اجرای سامانه های نوین آبیاری راهی برای کاهش بحران آب
فریبرز عباسی مجری طرح سامانه های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی گفت: با توجه به شرایط کم بارشی و اقلیمی، مدیریت و صرفه جویی مصرف آب تنها راهکار رفع بحران فعلی باشد.
وی با بیان اینکه بخش کشاورزی بزرگترین مصرف کننده آب در کشور است، افزود: با توجه به شرایط کشور چاره ای جزء مصرف بهینه آب در این بخش نداریم که توسعه سامانه های نوین آبیاری یکی از راهکارهای کاهش این تنش آبی است که همواره مورد توجه دولت بوده است.
عباسی ادامه داد: در تمامی برنامه های بالادستی، توسعه طرح سامانه های نوین آبیاری هدف گذاری شده است که براین اساس در برنامه هفتم توسعه سالانه ۳۵۰ هزارهکتار در برنامه هدف گذاری شده است و برای آنکه امنیت غذایی دچار خدشه نشود، چاره ای جزء توسعه این طرح در شرایط کم آبی نداریم که امیدواریم با همراهی دولت و سازمان برنامه و بودجه این مهم تحقق یابد.
مجری طرح توسعه سامانه های نوین آبیاری با اشاره به اعتبارات مورد نیاز برای تحقق اهداف برنامه هفتم بیان کرد: برای تحقق اهداف توسعه سامانه های نوین آبیاری سالانه با در نظر گرفتن تورم موجود ۴۰ تا ۵۰ همت اعتبار نیاز داریم، اما ضمن پیگیری و استفاده از اعتبارات دولتی برنامه ریزی شده تا از ظرفیت سرمایه گذاران بخش خصوصی در این زمینه استفاده کنیم که خوشبختانه در گذشته موفقیت هایی در این زمینه حاصل شده است.
به گفته وی، بنابر آمار از مجموع ۳ میلیون و ۲۰۰ هزارهکتار توسعه سامانه نوین آبیاری حدود ۵۵۰ هزارهکتار توسط بخش خصوصی و بدون ریالی از کمک دولت اجرا شده است و با کمبود اعتبار دولتی چاره ای جزء استمرار این سیاست نداریم.
کاهش حداقل ۳۰ درصدی مصرف آب با اجرای سامانه های نوین آبیاری
عطااللّه هاشمی رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: با توجه به محدودیت منابع آبی، توسعه سامانه های نوین آبیاری به شرط پرداخت ۱۰۰ درصد هزینه ها توسط دولت می تواند به بهره وری منابع آب و منافع ملی کمک کند چراکه کشاورز بودجه کافی برای آورده ۱۵ درصد حتی با وام را ندارد.
به گفته وی،طی یک تا ۲ سال اخیر به سبب کاهش درآمد بهره برداران، اجرای توسعه سامانه های نوین آبیاری ابتر مانده است.
هاشمی ادامه داد: اگر روی اصول علمی متداول در دنیا، تکنیک ها نصب و بهره برداری شود، حداقل ۳۰ درصد در مصرف آب اثر گذار است.
رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: در خصوص چاه کشاورزی که دولت هزینه آبیاری تحت فشار پرداخت می کند، باید منجر به کاهش حداقل ۳۰ درصدی مصرف از چاه شود، چنانچه نظارتی نداشته باشد نه تنها نفعی نخواهد داشت بلکه منجر به توسعه نامتقارن بخش هم خواهد شد.
با توجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی موجود در بخش کشاورزی راهی جزء مقابله با تنش‌های آبی و صرفه جویی در مصرف و افزایش راندمان وجود ندارد که توسعه سامانه‌های نوین آبیاری راه حلی برای جبران کمبود منابع آبی و خشکسالی هاست.
